Skarga nadzwyczajna
Inspiracja: Legalis
Skarga nadzwyczajna wniesiona przez Rzecznika Praw Obywatelskich Mariusza Nowaka od postanowienia Sądu Rejonowego w Nysie dotyczącego testamentu Ryszarda Nowaka. Skarżący zarzuca rażące naruszenie prawa poprzez błędną wykładnię Konwencji dotyczącej kolizji praw w przedmiocie formy rozporządzeń testamentowych. W uzasadnieniu skarżący argumentuje, że wymogi formalne testamentu spełnione zostały zgodnie z prawem amerykańskim obowiązującym w momencie sporządzenia testamentu.
Warszawa, 26.11.2018 r. Sąd Najwyższy Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Skarżący: Rzecznik Praw Obywatelskich, al. Solidarności 77, 00-090 Warszawa. Wnioskodawca: Mariusz Nowak, ul. Wąska 5, 12-123 Nysa. Uczestnicy: 1) Halina Nowak, ul. Piękna 3, 12-123 Nysa; 2) Bronisława Nowak, ul. Słoneczna 1, 12-123 Nysa; 3) Lucyna Nowak, ul. Rajska 2, 12-123 Nysa. SKARGA NADZWYCZAJNA Działając na podstawie art. 89 § 2 SNU wnoszę skargę nadzwyczajną od pkt I prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Nysie z 12.1.2014 r., I Ns 123/14. W oparciu o art. 89 § 1 pkt 2 SNU zarzucam mu rażące naruszenie prawa poprzez dokonanie błędnej wykładni art. 1 lit. a Konwencji dotyczącej kolizji praw w przedmiocie formy rozporządzeń testamentowych sporządzonej w Hadze w dniu 5.10.1961 r. (Dz. U. z 1969 r. Nr 34, poz. 284) w zw. z art. IV ust 3 lit. A ustawy 755 ILCS 5/Probate Act of 1975 stanu Illinois i w efekcie uznanie, że testament sporządzony przez Ryszarda Nowaka jest nieważny, a tytułem powołania do spadku po nim jest ustawa. Na mocy art. 91 § 1 SNU wnoszę o zmianę zaskarżonego postanowienia i orzeczenie, że spadek po Ryszardzie Nowaku zmarłym 30.1.2008 r. w Chicago – USA ostatnio stale zamieszkałym w Chicago – USA na podstawie testamentu z 19.9.2005 r. nabył Mariusz Nowak w całości. UZASADNIENIE Postanowieniem z 12.1.2014 r. Sąd Rejonowy w Nysie stwierdził, że spadek po Ryszardzie Nowaku zmarłym 30.1.2008 r. w Chicago – USA ostatnio stale zamieszkałym w Chicago – USA na podstawie ustawowego porządku dziedziczenia nabyli: wdowa Halina Nowak oraz dzieci Bronisława Nowak, Lucyna Nowak, Mariusz Nowak po ¼ części. Spadkodawca Ryszard Nowak zmarł 30.1.2008 r. w USA, gdzie stale zamieszkiwał. W chwili śmierci spadkodawca był żonaty z Haliną Nowak, z którą miał troje dzieci, tj. Mariusza Nowaka, Lucynę Nowak i Bronisławę Nowak. Spadkodawca nie miał dzieci pozamałżeńskich, ani przysposobionych. Nikt nie zrzekł się dziedziczenia po nim, ani nie odrzucił spadku. Poza ww. uczestnikami nie ma innych osób uprawnionych do dziedziczenia. W dniu 19.9.2005 r. w Chicago w USA spadkodawca Ryszard Nowak sporządził testament, w którym do całości spadku powołał syna Mariusza Nowaka, zaś na rzecz swoich córek ustanowił zapisy po 100 dolarów dla każdej z nich. Testament sporządzony został pismem maszynowym i zawierał własnoręczne podpisy testatora oraz jednego świadka – Małgorzaty Kowalskiej, które zostały poświadczone przez Notary Public – Martina Barańskiego. W ocenie skarżącego, wobec tak ustalonego stanu faktycznego, przedmiotowe orzeczenie Sądu Rejonowego w Nysie w sposób rażący naruszyło prawo, ponieważ błędna wykładnia art. 1 lit. a Konwencji dotyczącej kolizji praw w przedmiocie formy rozporządzeń testamentowych sporządzonej w Hadze w dniu 5.10.1961 r. (Dz. U. z 1969 r. Nr 34, poz. 284) w zw. z art. IV ust 3 lit. A ustawy 755 ILCS 5/Probate Act of 1975 stanu Illinois doprowadziła do uznania, że testament sporządzony przez Ryszarda Nowaka był nieważny, bo dla swej ważności wymagał poświadczenia przez Notary Public złożonych na nim podpisów świadków. W konsekwencji tego, Sąd Rejonowy w Nysie błędnie stwierdził iż tytułem powołania do spadku po Ryszardzie Nowaku jest ustawa. Analizując kwestię skuteczności testamentu Ryszarda Nowaka który został sporządzony w USA należy zaznaczyć, że w dacie jego sporządzenia, aktem prawnym obowiązującym w zakresie tzw. międzynarodowych norm kolizyjnych była ustawa z 12.11.1965 r. – Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. Nr 46, poz. 290 ze zm.), która została uchylona przepisem art. 80 ustawy z 4.2.2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. Nr 80, poz. 432). Przepis art. 35 ustawy z 12.11.1965 r. – Prawo prywatne międzynarodowe stanowił, że: „o ważności testamentu i innych czynności prawnych na wypadek śmierci rozstrzyga prawo ojczyste spadkodawcy z chwili dokonywania tych czynności. Wystarcza jednak zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, w którym czynność zostaje dokonana”. Jak stwierdził jednak Sąd Najwyższy w postanowieniu z 14.2.2013 r. (II CSK 294/12, Legalis) zakres zastosowania art. 35 PrPrywM65, na który wskazuje jego brzmienie, uległ istotnemu ograniczeniu wskutek przystąpienia przez Polskę do Konwencji dotyczącej kolizji praw w przedmiocie formy rozporządzeń testamentowych sporządzonej w Hadze w dniu 5.10.1961 r. (Dz. U. z 1969 r. Nr 34, poz. 284). Jej postanowienia, znajdujące, zgodnie z art. 6 (zob. uchwała SN z 31.5.1975 r., III CZP 78/75, Legalis), zastosowanie, choćby wskazywały jako właściwe prawo państwa nie będącego umawiającą się stroną (normy wszechstronne, uniwersalne), i mające, stosownie do art. 91 ust. 2 w zw. z art. 241 ust.1 Konstytucji, pierwszeństwo przed przepisami ustawy, pozbawiły praktycznego znaczenia regulację zawartą w art. 35 PrPrywM65 w zakresie odnoszącym się do ważności testamentów (rozrządzeń testamentowych) pod względem formy; regulacja ta mogłaby mieć jeszcze – i to tylko zupełnie wyjątkowo - zastosowanie w związku z art. 3 Konwencji. Stosownie do treści art. 1 lit. a powołanej Konwencji, rozporządzenie testamentowe jest ważne pod względem formy, wówczas, gdy forma ta jest zgodna z prawem wewnętrznym miejsca, w którym spadkodawca dokonał rozporządzenia. W niniejszej sprawie odnieść to należy do przepisów stanowych Illinois – USA, w zakresie formy testamentu obowiązujących we wrześniu 2005 r. oraz w styczniu 2008 r. Otóż w myśl przepisów zawartych w art. IV ust 3 lit. A ustawy 755 ILCS 5/Probate Act of 1975 stanu Illinois, testament musi być sporządzony na piśmie, podpisany przez testatora lub przez inną osobę w jego obecności i pod jego kierunkiem. Ponadto, w obu przypadkach, złożenie podpisu powinno nastąpić w obecności dwóch lub więcej wiarygodnych świadków. W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich wskazane wymogi formalne przewidziane przez przepisy prawa amerykańskiego spełnia testament sporządzony przez Ryszarda Nowaka w dniu 19.9.2005 r. Nie można bowiem zgodzić się z twierdzeniami Sądu Rejonowego jakoby do ważności testamentu wymagane było poświadczenie podpisów świadków przez Notary Public. Taki obowiązek nie znajduje bowiem potwierdzenia w przywołanych przepisach prawa stanu Illinois obowiązujących w dniu sporządzenia testamentu. Zdaniem skarżącego również wymóg poświadczenia dwóch wiarygodnych świadków został spełniony. Podpisy pod sporządzonym testamentem złożyli bowiem Małgorzata Kowalska oraz Martin Barański. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby w sytuacji gdy przepisy nie wymagają udziału Notary Public, jego faktyczne uczestnictwo uznać za spełnioną, a wymaganą prawem obecność wiarygodnych świadków. W świetle powyższego, wniesienie niniejszej skargi nadzwyczajnej jest konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. Zaskarżone orzeczenie jest prawomocne od 16.2.2014 r., nie było zaskarżone apelacją, a więc nie została także wniesiona od niego skarga kasacyjna. Rzecznik Praw Obywatelskich Załączniki: 1) 6 egz. odpisów skargi.
Skarga nadzwyczajna dotycząca nieważności testamentu Ryszarda Nowaka, zmarłego w USA, wniesiona przez Rzecznika Praw Obywatelskich Mariusza Nowaka, ma na celu zmianę orzeczenia Sądu Rejonowego w Nysie. Skarżący argumentuje, że wymogi formalne testamentu zostały spełnione zgodnie z prawem stanu Illinois, USA. Skarga została wniesiona dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego i sprawiedliwości społecznej.