Kilka uwag na temat znamion przestępstwa łapownictwa biernego (art. 228 KK)

Typy przestępstwa sprzedajności

Przestępstwo łapownictwa biernego, zgodnie z art. 228 § 1 Kodeksu Karnego (KK), polega na przyjęciu korzyści majątkowej lub osobistej albo obietnicy jej otrzymania w związku z pełnieniem funkcji publicznej. Sprawca tego czynu podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Jest to podstawowy typ tego przestępstwa.

W art. 228 § 2 KK ustawodawca przewidział typ uprzywilejowany, dotyczący przypadku mniejszej wagi. Sprawca podlega wtedy karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Sąd Apelacyjny w Krakowie wskazał, że kwalifikacja przypadku mniejszej wagi nie wynika tylko z wartości korzyści, ale także z okoliczności wpływających na stopień winy sprawcy.

Typy kwalifikowane przestępstwa łapownictwa biernego

W art. 228 § 3 KK ustawodawca przewidział surowszą odpowiedzialność za przyjęcie korzyści za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów prawa. W takim przypadku sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do 10 lat. Dla wyczerpania znamion tego przestępstwa nie jest konieczne, aby faktycznie doszło do naruszenia przepisów – wystarczające jest przyjęcie korzyści za hipotetyczne działanie naruszające prawo.

Art. 228 § 5 KK dotyczy przyjęcia korzyści znacznej wartości, za co sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 2 do 12 lat. Zgodnie z art. 115 § 5 KK, mieniem znacznej wartości jest mienie przekraczające 200 000 zł.

Osoba pełniąca funkcję publiczną

Przestępstwo łapownictwa biernego może zostać popełnione wyłącznie przez osobę pełniącą funkcję publiczną. Zgodnie z art. 115 § 19 KK, osoba pełniąca funkcję publiczną to m.in. funkcjonariusz publiczny, członek organu samorządowego, osoba zatrudniona w jednostce dysponującej środkami publicznymi, a także osoba, której uprawnienia wynikają z ustawy lub umowy międzynarodowej.

Pomimo wprowadzenia definicji osoby pełniącej funkcję publiczną, w praktyce często pojawiają się trudności w jej interpretacji. Przykładem jest orzeczenie Sądu Najwyższego z 2009 r., w którym uznano, że lekarz zatrudniony w placówce publicznej, który za korzyść majątkową poświadcza nieprawdę, jest osobą pełniącą funkcję publiczną.

Korzyści majątkowe i osobiste

Korzyść majątkowa lub osobista to przedmiot czynności wykonawczej przestępstwa łapownictwa biernego. Ustawa nie definiuje tych pojęć, jednak w praktyce są one rozumiane bardzo szeroko. Przykładem może być ukryta forma łapówki, jaką może stanowić darowizna czy pożyczka.

Sąd Najwyższy uznał, że nawet pożyczka może stanowić korzyść majątkową, jeśli została udzielona z zamiarem wywarcia wpływu na osobę pełniącą funkcję publiczną. Oceniając wartość korzyści, sąd powinien dokonać obiektywnej oceny, gdyż wpływa to na kwalifikację prawną czynu.

Podsumowanie

Przestępstwo łapownictwa biernego jest jednym z najważniejszych elementów polskiego systemu prawnego dotyczącego walki z korupcją. Zgodnie z art. 228 KK, tylko osoby pełniące funkcje publiczne mogą być sprawcami tego przestępstwa. Ważne jest precyzyjne definiowanie pojęć, takich jak osoba pełniąca funkcję publiczną, korzyść majątkowa czy osobista, gdyż ma to kluczowe znaczenie dla skuteczności karania przestępstw korupcyjnych.