Obywatelstwo UE a inny status prawny jednostki w Unii Europejskiej

W Unii Europejskiej oprócz obywateli państw członkowskich istnieje wiele innych kategorii osób, które korzystają z różnych statusów prawnych. Każda z tych grup posiada określone prawa i obowiązki, które wynikają zarówno z prawa krajowego, jak i unijnego. Wyróżniamy m.in. rezydentów długoterminowych, członków rodzin obywateli UE, obywateli Wielkiej Brytanii po brexicie, uchodźców oraz osoby przebywające nielegalnie na terenie Unii.

1. Rezydenci długoterminowi UE

Rezydentami długoterminowymi UE są osoby, które od wielu lat przebywają na terenie Unii, ale z różnych powodów nie mogą uzyskać obywatelstwa państwa członkowskiego. Taki status przyznaje im szereg praw, m.in. prawo do pracy, edukacji oraz ochrony socjalnej.

• Przykład: Obywatel USA, który prowadzi działalność gospodarczą na terenie UE, płaci podatki, ale nie ubiega się o obywatelstwo kraju członkowskiego, może zostać rezydentem długoterminowym.

Podstawą prawną statusu rezydentów długoterminowych jest dyrektywa Rady 2003/109/WE.

2. Członkowie rodzin obywateli UE

Członkowie rodzin obywateli Unii Europejskiej, którzy sami nie są obywatelami państw członkowskich, mogą na podstawie przepisów UE uzyskać prawo pobytu w Unii. Najczęściej sytuacja taka dotyczy osób, które w drodze małżeństwa lub pokrewieństwa uzyskują prawo do osiedlenia się wraz z rodziną na terytorium UE.

• Przykład: Dziecko urodzone w Belgii z rodziców, którzy są obywatelami kraju spoza UE, może automatycznie uzyskać belgijskie obywatelstwo. Jego rodzice z kolei mogą uzyskać prawo pobytu na podstawie przepisów o zjednoczeniu rodzin.

3. Obywatele Wielkiej Brytanii po brexicie

Po brexicie status obywateli Wielkiej Brytanii zmienił się znacząco. Ci, którzy mieszkali w UE przed brexitem, zachowali swoje prawa na mocy umowy o wystąpieniu. Osoby, które osiedliły się po brexicie, muszą ubiegać się o specjalne pozwolenia na pobyt.

• Przykład: Obywatele Wielkiej Brytanii, którzy przed brexitem brali udział w programie Erasmus, mogą kontynuować studia na mocy umów dwustronnych pomiędzy Wielką Brytanią a krajami UE.

4. Uchodźcy i osoby objęte ochroną międzynarodową

Na mocy Konwencji Genewskiej z 1951 r. uchodźcy i osoby objęte ochroną międzynarodową mogą przebywać na terenie UE i korzystać z ochrony prawnej. Unia Europejska rozwija wspólną politykę azylową, która ma na celu ujednolicenie przepisów dotyczących ochrony międzynarodowej.

• Przykład: Osoba, która opuściła swoje państwo z obawy przed prześladowaniami, może ubiegać się o status uchodźcy. W przypadku, gdy nie spełnia wszystkich kryteriów, może uzyskać ochronę uzupełniającą, jak np. w Polsce, gdzie cudzoziemcy mają zapewnioną ochronę przed torturami lub nieludzkim traktowaniem.

5. Ochrona tymczasowa (uchodźcy z Ukrainy)

Po ataku Rosji na Ukrainę, Unia Europejska objęła uchodźców z tego kraju specjalnym statusem ochrony tymczasowej. Oznacza to, że osoby te mogą legalnie przebywać na terenie UE, podejmować pracę, korzystać z usług zdrowotnych oraz pomocy społecznej.

• Przykład: Ochrona tymczasowa obejmuje nie tylko obywateli Ukrainy, ale także osoby, które korzystały z ochrony międzynarodowej w Ukrainie przed wybuchem wojny.

6. Osoby przebywające nielegalnie na terenie UE

Nielegalni migranci, choć nie posiadają prawa do legalnego pobytu, nadal mają zagwarantowane podstawowe prawa i wolności, takie jak dostęp do żywności, opieki zdrowotnej czy możliwość ubiegania się o status uchodźcy.

• Przykład: Osoby, które nielegalnie przekroczyły granicę, nie mogą być pozbawione prawa do złożenia wniosku o azyl, a ich sytuacja musi być rozpatrzona zgodnie z międzynarodowymi standardami praw człowieka.

Podsumowanie

Unia Europejska jest miejscem, w którym obok obywateli państw członkowskich żyją osoby o różnym statusie prawnym, od rezydentów długoterminowych po uchodźców. Każda z tych grup korzysta z odmiennych praw i obowiązków, wynikających z prawa unijnego oraz krajowego. Regulacje te mają na celu zapewnienie porządku prawnego i ochronę podstawowych praw człowieka.