Odebranie zwierzęcia na podstawie ustawy o ochronie zwierząt – jak powinno być, a jak jest, dlaczego postuluje się zmiany w prawie

Polskie prawo przewiduje możliwość odebrania zwierzęcia jego właścicielowi lub opiekunowi w przypadku znęcania się nad nim. Tryb ten uregulowany jest w art. 7 ustawy o ochronie zwierząt (OchrZwU). Niestety, obecne przepisy są krytykowane za liczne wady, co wywołuje postulaty zmian mających na celu lepszą ochronę zwierząt oraz właścicieli.

Tryby odbioru zwierząt

Ustawodawca przewidział dwa tryby czasowego odebrania zwierzęcia, nad którym się znęcano:

• Tryb zwykły (art. 7 ust. 1 OchrZwU) – odbywa się na podstawie decyzji administracyjnej wydanej przez właściwy organ (np. wójta lub burmistrza).
• Tryb interwencyjny (art. 7 ust. 3 OchrZwU) – zakłada natychmiastowe odebranie zwierzęcia, a dopiero później wydanie decyzji administracyjnej.

Przesłanki czasowego odbioru zwierząt

Czasowy odbiór zwierzęcia możliwy jest w przypadku znęcania się nad nim, które ustawa definiuje jako „zadawanie albo świadome dopuszczanie do zadawania bólu lub cierpień”. Odbiór ten jest środkiem zapobiegawczym i ma na celu ochronę zwierzęcia do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez sąd. Postępowanie to ma charakter uzupełniający wobec postępowania karnego, co oznacza, że powinno być prowadzone równolegle z dochodzeniem w sprawie znęcania się nad zwierzęciem.

Tryb zwykły – dlaczego nie działa?

Tryb zwykły przewiduje czasowe odebranie zwierzęcia na podstawie decyzji administracyjnej wydanej przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Informacje o znęcaniu się muszą pochodzić od uprawnionych osób, takich jak policja, straż gminna, weterynarz lub przedstawiciel organizacji społecznej.

Choć tryb ten zapewnia właścicielowi lub opiekunowi prawa stron postępowania administracyjnego, w praktyce jest rzadko stosowany. Według raportu z 2019 r., postępowania administracyjne w tym zakresie były prowadzone w zaledwie 15% monitorowanych gmin, a decyzje administracyjne często były słabej jakości.

Problemy z trybem zwykłym

Głównym problemem trybu zwykłego jest czas trwania postępowania administracyjnego, który zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego (KPA) może wynosić do 2 miesięcy w sprawach skomplikowanych. W sytuacjach pilnych, gdy życie lub zdrowie zwierzęcia jest zagrożone, tak długie oczekiwanie na decyzję jest nieakceptowalne, dlatego w praktyce częściej stosuje się tryb interwencyjny.

Tryb interwencyjny – dlaczego potrzebuje zmian?

Tryb interwencyjny pozwala na natychmiastowe odebranie zwierzęcia przez uprawnionych funkcjonariuszy lub organizacje społeczne, jeśli jego życie lub zdrowie jest zagrożone. W praktyce najczęściej to organizacje społeczne dokonują takich interwencji, co budzi kontrowersje.

Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca uwagę na potrzebę zapewnienia większych gwarancji ochrony praw właścicieli zwierząt, aby uniknąć nadużyć ze strony organizacji społecznych. Krytycy podkreślają również, że osoby dokonujące interwencyjnych odbiorów zwierząt nie zawsze mają odpowiednią wiedzę do oceny stanu zdrowia zwierzęcia.

Propozycje zmian w prawie

W 2023 r. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracowało projekt zmian w przepisach dotyczących odbioru zwierząt, które jednak nie zostały wprowadzone w życie. Propozycje te obejmowały m.in. wprowadzenie obowiązku obecności weterynarza podczas interwencji oraz obowiązek dokumentowania odebrania zwierzęcia (np. poprzez sporządzenie protokołu czy wykonanie zdjęć).

Inne propozycje zmian to stworzenie rejestru organizacji społecznych uprawnionych do odbierania zwierząt oraz wprowadzenie kar za nieuzasadnione interwencje, takie jak zakaz uczestnictwa w odbiorach zwierząt na czas określony.

Podsumowanie

Obecne przepisy dotyczące odbioru zwierząt mają liczne wady, które utrudniają ich skuteczne stosowanie. Tryb zwykły jest zbyt powolny, a tryb interwencyjny budzi kontrowersje ze względu na brak odpowiednich procedur kontrolnych. Proponowane zmiany w prawie mogłyby poprawić sytuację, zapewniając lepszą ochronę zwierząt, jednocześnie respektując prawa właścicieli.