Pojęcie „sprzedawca”
Kategoria: Prawo cywilne
Tematyka: sprzedawca, pośrednik, dyrektywa 1999/44, konsument, ochrona, prawo konsumenckie, Trybunał Europejski, interpretacja, wyrok TS, odpowiedzialność
Trybunał orzekł, że pojęcie „sprzedawca” w rozumieniu art. 1 ust. 2 lit. c) dyrektywy 1999/44 obejmuje przedsiębiorcę działającego w charakterze pośrednika na rzecz osoby fizycznej, który nie poinformował konsumenta o fakcie, że właścicielem sprzedawanego towaru jest osoba fizyczna. Sprawa dotyczyła sytuacji, gdy konsument został wprowadzony w błąd co do tożsamości sprzedawcy, co zagrażało jego prawom wynikającym z dyrektywy 1999/44.
Trybunał orzekł, że pojęcie „sprzedawca” w rozumieniu art. 1 ust. 2 lit. c) dyrektywy 1999/44 należy interpretować w ten sposób, że obejmuje ono również przedsiębiorcę działającego w charakterze pośrednika na rzecz osoby fizycznej, który nie poinformował w należyty sposób dokonującego zakupu konsumenta o fakcie, że właścicielem sprzedawanego towaru jest osoba fizyczna. Na powyższą wykładnię nie wpływa okoliczność, czy pośrednik otrzymuje wynagrodzenie za swoje działanie. W kwietniu 2012 r. S. Wathelet w charakterze konsumenta nabyła od Bietheres & Fils SPRL (dalej jako: Bietheres) używany samochód. S. Wathelet zapłaciła Bietheres 4000 euro. Jednak nie otrzymała ani dowodu zapłaty, ani faktury dokumentującej sprzedaż. W lipcu 2012 r., pojazd uległ awarii i S. Wathelet odwiozła pojazd do Bietheres do naprawy. Gdy chciała odzyskać naprawiony pojazd została jej przedstawiona faktura z tytułu kosztów naprawy na kwotę wynoszącą 2000 euro. S. Wathelet odmówiła zapłacenia faktury, twierdząc, że koszty naprawy powinny zostać pokryte przez Bietheres, który był sprzedawcą tego pojazdu. Wówczas S. Wathelet została poinformowana, że jej pojazd nie należał do Bietheres, który sprzedał go w imieniu M.C. Donckels, będącej osobą fizyczną. Bietheres działał wyłącznie w charakterze pośrednika. Cena sprzedaży, po odliczeniu kosztów naprawy w celu wystawienia pojazdu na sprzedaż, została przekazana właścicielowi pojazdu, tj. M.C. Donckels. Bietheres odmówił zwrotu pojazdu S. Wathelet do czasu całkowitej zapłaty faktury z tytułu jego naprawy. Bietheres załączył do pisma pokwitowanie otrzymania kwoty 4000 euro, z odręcznie dopisanym imieniem i nazwiskiem właściciela niebędącego przedsiębiorcą oraz kupującego, S. Wathelet, na którym to dokumencie znajduje się jednak wyłącznie podpis M.C. Donckels. Następnie Bietheres pozwał S. Wathelet domagając się zapłaty faktury z tytułu naprawy pojazdu w kwocie 2000 euro wraz z odsetkami. Poprzez pytanie prejudycjalne sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy pojęcie sprzedawcy towarów konsumpcyjnych, o którym mowa w belgijskim KC, należy interpretować w ten sposób, że obejmuje ono nie tylko przedsiębiorcę, który w tym charakterze przenosi własność towaru konsumpcyjnego na konsumenta, lecz również przedsiębiorcę, który działa w charakterze pośrednika w imieniu sprzedawcy niebędącego przedsiębiorcą, niezależnie od tego, czy otrzymuje on zapłatę za swoje działanie i czy poinformował on potencjalnego nabywcę o tym, że sprzedawca jest osobą fizyczną? Zgodnie z orzecznictwem z wymogu jednolitego stosowania unijnego prawa wynika, że jeżeli unijny przepis nie zawiera odesłania do prawa państw członkowskich w odniesieniu do konkretnego pojęcia, należy mu nadać w całej UE autonomiczną i jednolitą wykładnię (wyroki Brüstle, C 34/10, pkt 25; Axa Belgium, C 494/14, pkt 21). Ponieważ art. 1 ust. 2 lit. c) dyrektywy 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 25.5.1999 r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji definiuje pojęcie „sprzedawca” bez odsyłania do prawa krajowego państw członkowskich, to pojęcie należy uznać za autonomiczny termin prawa UE. Ponadto chociaż pojęcie sprzedawcy jest określone w innych unijnych aktach prawnych, to szczególna definicja wprowadzona w art. 1 ust. 2 lit. c) dyrektywy 1999/44 znajduje się wyłącznie w tej dyrektywie. Jak zauważył zatem rzecznik generalny w pkt 43 opinii, chodzi o pojęcie szczególne, którego wykładni należy dokonywać w świetle celów założonych w tej dyrektywie, jak również z uwzględnieniem specyficznej roli sprzedawcy w ramach dyrektywy. Zgodnie z art. 1 ust. 2 lit. c) dyrektywy 1999/44 termin „sprzedawca” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która na podstawie umowy sprzedaje towary konsumpcyjne w ramach swojej działalności zawodowej lub gospodarczej. Trybunał stwierdził, że zdefiniowane w ten sposób pojęcie „sprzedawca” ma obiektywny charakter (wyrok Costea, C 110/14, pkt 21; postanowienie Tarcâu, C 74/15, pkt 27), na który składają się następujące elementy: występowanie „umowy”, sprzedaż „towaru konsumpcyjnego” i występowanie „działalności zawodowej lub gospodarczej”. Pojęcie to nie odsyła do terminu „pośrednik”. Rzecznik generalny stwierdził, że pojęcie „sprzedawca” w rozumieniu art. 1 ust. 2 lit. c) dyrektywy 1999/44 może być interpretowane w ten sposób, że obejmuje przedsiębiorcę działającego w imieniu i na rzecz osoby fizycznej, jeżeli z punktu widzenia konsumenta uznany jest za sprzedawcę towaru, na podstawie umowy w ramach prowadzonej przez niego działalności zawodowej lub gospodarczej (pkt 51 opinii). Przedsiębiorca ten mógłby wprowadzić w błąd konsumenta, wywołując u niego błędne wrażenie, że działa jako sprzedawca będący właścicielem towaru. Trybunał stwierdził, że treść art. 1 ust. 2 lit. c) dyrektywy 1999/44 nie sprzeciwia się takiej wykładni. Ponadto, ze względu na cel dyrektywy 1999/44, jakim jest zagwarantowanie wysokiego poziomu ochrony konsumentów (wyrok Duarte Hueros, C 32/12, pkt 25), wykładnia teleologiczna art. 1 ust. 2 lit. c) tej dyrektywy może potwierdzać tę interpretację. Na mocy art. 2 ust. 1 i art. 3 dyrektywy 1999/44 sprzedawca musi dostarczyć konsumentowi towar, który jest zgodny z umową sprzedaży, a w przypadku braku zgodności dokonać naprawy lub wymiany tego towaru, zgodnie z art. 3 ust. 3 tej dyrektywy. W związku z tym art. 1 ust. 2 lit. c) dyrektywy ogranicza krąg osób, przeciwko którym może zwrócić się konsument w celu dochodzenia swoich praw wynikających z tej dyrektywy. Zapoznanie się przez konsumenta z tożsamością sprzedawcy, a w szczególności jego statusem osoby fizycznej lub przedsiębiorcy, jest konieczne, aby mógł on skorzystać z ochrony, którą przyznaje mu dyrektywa 1999/44. Jeżeli w okolicznościach, takich jak w rozpatrywanej sprawie, przedsiębiorca działa jako pośrednik na rzecz osoby fizycznej, brak wiedzy konsumenta co do charakteru, w jakim działa ten przedsiębiorca w ramach sprzedaży, w ocenie TS, pozbawia tego konsumenta praw zagwarantowanych dyrektywą 1999/44, które zgodnie z jej art. 7 ust. 1 mają charakter wiążący. W celu zapewnienia skutecznej ochrony konsumenta w ramach dyrektywy 1999/44 konieczne jest, aby ten konsument został poinformowany, że właścicielem jest osoba fizyczna. Taka wykładnia pozwala zapewnić skuteczność tej dyrektywy. Ponadto, jest zgodna z orzecznictwem TS, na podstawie którego ustanowiony w unijnych dyrektywach system ochrony konsumentów opiera się na założeniu, iż konsument znajduje się w gorszym położeniu niż przedsiębiorca, zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych, jak i ze względu na stopień poinformowania (wyrok Faber, C 497/13, pkt 42). Istotny brak równowagi między konsumentem a pośrednikiem-przedsiębiorcą, występuje w zakresie posiadanych informacji, w szczególności jeżeli konsument nie jest poinformowany o fakcie, że właścicielem sprzedanego towaru jest w rzeczywistości osoba fizyczna. Trybunał stwierdził, że w okolicznościach, takich jak w postępowaniu głównym, w sytuacji gdy konsument może być łatwo wprowadzony w błąd z uwagi na sposób przeprowadzonej sprzedaży, należy przyznać mu wzmocnioną ochronę. Odpowiedzialność sprzedawcy na mocy dyrektywy 1999/44 powinna być rozciągnięta na pośrednika, który przedstawiając się konsumentowi, stwarza ryzyko wprowadzenia konsumenta w błąd, dając mu do zrozumienia, że jest właścicielem sprzedawanego towaru. Odmienna wykładnia, która wyłączałaby w każdym przypadku przedsiębiorcę działającego w charakterze pośrednika z zakresu stosowania art. 1 ust. 2 lit. c) dyrektywy 1999/44, zagrażałaby ustanowionemu w art. 169 TFUE ogólnemu celowi, jakiemu służą unijne przepisy w dziedzinie ochrony konsumentów, którym jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów, a w konsekwencji zwiększenie zaufania konsumentów. Trybunał stwierdził, że wynagrodzenie pośrednika za jego czynności, w zakresie, w jakim jest ono przedmiotem stosunku umownego między właścicielem niebędącym przedsiębiorcą a pośrednikiem, nie jest, co do zasady, objęte zakresem stosowania dyrektywy 1999/44. Okoliczność, czy przedsiębiorca działający w charakterze pośrednika jest bądź nie jest wynagradzany za swoje działanie, nie ma znaczenia przy rozstrzyganiu, czy należy uznać go za sprzedawcę w rozumieniu art. 1 ust. 2 lit. c) dyrektywy 1999/44. Trybunał wskazał, że do właściwego sądu krajowego należy zbadanie, czy w rozpatrywanej sytuacji przedsiębiorca może być uznany za sprzedawcę w rozumieniu art. 1 ust. 2 lit. c) dyrektywy 1999/44, jeżeli nie poinformował należycie konsumenta, że nie jest właścicielem odnośnego towaru, co wymaga uwzględnienia przez ten sąd ogółu okoliczności danego przypadku (wyrok Faber, C 497/13, pkt 38, 39). W tym względzie istotne mogą być w szczególności stopień uczestnictwa i zakres starań pośrednika w ramach sprzedaży, okoliczności, w jakich towar został przedstawiony konsumentowi, oraz zachowanie konsumenta, aby ustalić, czy mógł on zrozumieć, że pośrednik działał na rzecz osoby fizycznej. Trybunał orzekł, że pojęcie „sprzedawca” w rozumieniu art. 1 ust. 2 lit. c) dyrektywy 1999/44 należy interpretować w ten sposób, że obejmuje ono również przedsiębiorcę działającego w charakterze pośrednika na rzecz osoby fizycznej, który nie poinformował w należyty sposób dokonującego zakupu konsumenta o fakcie, że właścicielem sprzedawanego towaru jest osoba fizyczna. Na powyższą wykładnię nie wpływa okoliczność, czy pośrednik otrzymuje wynagrodzenie za swoje działanie. Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie Wyrok TS z 9.11.2016 r., Wathelet, C-149/15
Trybunał Europejski stwierdził, że odpowiedzialność sprzedawcy z dyrektywy 1999/44 powinna być rozciągnięta na pośrednika, który wprowadza konsumenta w błąd co do swojego statusu. Wyrok ten podkreśla konieczność informowania konsumenta o tożsamości sprzedawcy, aby zagwarantować mu ochronę przewidzianą w dyrektywie.