Artykuł 106 ust. 6 pkt 1 ustawy z 22.5.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym
Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych nie wyłącza odpowiedzialności
Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego z tytułu zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej, jeżeli
posiadacz pojazdu nieobjętego obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej pojazdów
mechanicznych poniósł śmierć w wypadku, którego sprawcą był kierujący pojazdem – wynika z uchwały
Sądu Najwyższego.
Marzena S. zginęła w wypadku samochodowym spowodowanym przez swojego męża. Małżonkowie byli
współwłaścicielami auta i nie wykupili obowiązkowej polisy OC. Zarówno kierujący pojazdem, jak i pasażerka byli pod
wpływem alkoholu. Rodzice zmarłej i dwóch braci wystąpili do UFG o wypłatę zadośćuczynienia. UFG stwierdził,
że gdyby Marzena S. przeżyła, świadczenie takie by jej nie przysługiwało, zatem o jego wypłatę nie mogą się
ubiegać też jej krewni.
Sąd I instancji przyznał żądane świadczenia krewnym zmarłej, i uwzględniając przyczynienie się ofiary do szkody,
zmniejszył żądane kwoty o połowę. W rezultacie rodzicom przyznano po 50 tys. zł, zaś braciom po 12,5 tys. zł.
Rozpoznający apelację UFG sąd II instancji skierował do SN pytanie prawne o następującej treści: „Czy art. 106 ust.
6 pkt 1 UbezpObowU, wyłącza odpowiedzialność UFG z tytułu zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej
w sytuacji, gdy posiadacz pojazdu nieobjętego obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej
posiadaczy pojazdów mechanicznych poniósł śmierć w wypadku, którego sprawcą był kierujący tym
pojazdem?”.
W orzecznictwie prezentowane są dwa konkurencyjne poglądy dotyczące zakresu zastosowania art. 106 ust. 6 pkt 1
UbezpObowU. Zgodnie z jednym z nich, zdarzenie w postaci spowodowania wypadku komunikacyjnego, nie
powoduje samo w sobie naruszenia dóbr osobistych osób trzecich w nim nieuczestniczących, ale jest nierozłącznie
związane z bezpośrednim skutkiem wypadku, czyli śmiercią poszkodowanego, a także z sytuacją prawną tej osoby.
Zatem roszczenia osoby występującej na podstawie art. 448 KC z roszczeniami w związku ze śmiercią posiadacza
pojazdu, który nie dopełnił obowiązku ubezpieczenia, mają charakter wtórny w stosunku do pierwotnej szkody
niemajątkowej, którą jest śmierć posiadacza pojazdu. Przyjmuje się zatem, że skoro w art. 106 ust. 6 pkt 1
UbezpObowU wyłączono odpowiedzialność UFG za krzywdę wobec posiadacza, to tym bardziej wyłączona jest
odpowiedzialność za krzywdę następczą, dotyczącą osób bliskich zmarłej.
Zgodnie z drugim stanowiskiem, roszczenie osób bliskich zmarłego ma charakter pierwotny. Na podstawie art. 448
w zw. z art. 23 i 24 KC dopuszczalne jest wystąpienie z roszczeniem o zadośćuczynienie za naruszenie dobra
osobistego w postaci zerwania szczególnej więzi rodzinnej na skutek śmierci osoby bliskiej. Zatem odpowiedzialność
UFG wynika z art. 98 pkt 1 i 3 UbezpObowU, zgodnie z którym do zadań UFG należy zaspokajanie roszczeń z tytułu
ubezpieczeń obowiązkowych za szkody, gdy posiadacz zidentyfikowanego pojazdu mechanicznego, którego ruchem
szkodę tę wyrządzono, nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów
mechanicznych. Z przepisów KC regulujących odpowiedzialność z tytułu czynów niedozwolonych wynika bardzo
szeroka definicja czynu niedozwolonego, brak jest rozróżnienia na osoby „bezpośrednio” i „pośrednio”
poszkodowane. Obejmuje ona zarówno zawinione, jak i niezawinione zachowania człowieka, a także zdarzenia
niezależne od woli ludzkiej, w każdej sytuacji, w której wskazane są jako samodzielne źródło odpowiedzialności
odszkodowawczej. Zatem również osoba dochodząca ochrony na podstawie art. 448 KC może być poszkodowana
bezpośrednio i dochodzić naprawienia własnej krzywdy, doznanej poprzez naruszenie jej własnego dobra
osobistego.
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały wskazał, że zgodnie z art. 106 UbezpObowU UFG, wyrównuje szkodę
w części, w której nie może być zaspokojona, ale nie spełnia świadczenia z tytułu ubezpieczeń
obowiązkowych za szkody w mieniu i na osobie wyrządzone posiadaczowi pojazdu mechanicznego przez
kierującego tym pojazdem. Z wykładni językowej wynika, że wyłączenie dotyczy jedynie posiadacza pojazdu,
któremu została wyrządzona szkoda. Wyjątkowy charakter tego przepisu sprawia, że nie powinien być on
wykładany rozszerzająco. Za przyjęciem takiego stanowiska przemawia funkcja jaką pełni UFG. Przyjmuje
się, że UFG jest dopełnieniem ochrony poszkodowanych, tam gdzie posiadacz zaniechał ubezpieczenia
obowiązkowego.
Sąd Najwyższy wskazał, że można zarzucić takiemu rozwiązaniu, iż osoby bezpośrednio poszkodowane nie
otrzymują odszkodowania, natomiast osoby bliskie otrzymują, ale podkreślił odmienność sytuacji tych osób.
To posiadacz zaniedbał wykupienia ubezpieczenia OC, zatem odmowa wypłaty odszkodowania to sankcja za



niedopełnienie obowiązku. Natomiast na osobach trzecich nie spoczywał obowiązek ubezpieczenia pojazdu,
więc nie można takiej sankcji wobec nich stosować i nie można ich traktować gorzej od osób trzecich,
w sytuacji gdy posiadacz dopełnił obowiązku ubezpieczenia OC.
Uchwała SN z 16.2.2017 r. III CZP 103/16