Sąd Najwyższy zajął stanowisko w sprawie dotyczącej wynagrodzenia za bezumowne korzystanie
z nieruchomości przez przedsiębiorstwo gazownicze.
Ewa M. i Paweł G. są współwłaścicielami hotelu oraz nieruchomości, na której jest on wybudowany na zasadach
wspólności łącznej wspólników spółki cywilnej. Na terenie nieruchomości P. Spółka z o.o. bez tytułu prawnego
wybudowała gazociąg, z którego korzysta od 2000 r. Właściciele nieruchomości zażądali od przedsiębiorstwa
przesyłowego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w okresie od 2002 r. do 2013 r.
Sąd I instancji zasądził od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwotę 31 tys. zł. Jak wyjaśniono, w warunkach
określonych normą z art. 224 § 2 KC i art. 225 KC, właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za
korzystanie z jego rzeczy. Posiadacz jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z cudzej rzeczy bez
względu na to, czy właściciel rzeczy, nie korzystając z niej, poniósł jakąkolwiek stratę i niezależnie od tego, czy
posiadacz faktycznie korzystał z rzeczy, odnosząc wymierną korzyść. W ocenie sądu, powodowie w znacznym
zakresie zostali ograniczeni w korzystaniu z części nieruchomości. Posadowienie sieci gazowej na nieruchomości,
chociażby pod powierzchnią gruntu, zakłóca i ogranicza władztwo nad nieruchomością w sposób uprawniający do
żądania wypłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie.
Spółka wniosła apelację zarzuciając sprawie przedawnienie, a sąd II instancji rozpatrując okoliczności sporu nabrał
wątpliwości i przedstawił SN pytanie prawne w celu rozstrzygnięcia – czy roszczenie wspólników spółki cywilnej
będących osobami fizycznymi, którzy na nieruchomości wchodzącej w skład ich majątku wspólnego prowadzą hotel,
o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z tej nieruchomości w związku z przebiegiem przez nią gazociągu
należącego do przedsiębiorcy przesyłowego, przedawnia się w terminie 3 czy 10 lat?
Zgodnie z art. 118 KC, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat 10, a dla
roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – 3 lata.
W orzecznictwie wyrażono pogląd, że badając, czy konkretne roszczenie przedsiębiorcy jest związane z prowadzoną
przez niego działalnością gospodarczą, przyjąć należy, iż będzie tak zawsze wtedy, gdy wykazuje ono związek
funkcjonalny z tą działalnością (zob. uchwała SN z 16.9.2010 r., III CZP 44/10). Sąd podkreślił też, że w odniesieniu
do spółki z o.o. i bezumownego korzystania z urządzeń przesyłowych SN przyjął, że roszczenie spółki jest związane
z jej działalnością gospodarczą i zastosował 3-letni termin przedawnienia (zob. wyrok SN z 19.10.2011 r., II CSK
80/11).
W uchwale z 12.5.2017 r. (III CZP 5/17) SN uznał, że roszczenie osób fizycznych, wspólników spółki cywilnej, którzy
na nieruchomości wchodzącej w skład ich majątku wspólnego prowadzą hotel, o wynagrodzenie za bezumowne
korzystanie z tej nieruchomości w związku z przebiegiem przez nią gazociągu należącego do przedsiębiorcy
przesyłowego, przedawnia się w terminie 3 lat. Sąd stwierdził, że w judykaturze i doktrynie przeważa pogląd, że
ustalenie zakresu działalności gospodarczej musi odbyć się na gruncie art. 118 KC i nie można przenosić tej definicji
z innych ustaw. Prowadzenie hotelu na nieruchomości stanowiącej współwłasność łączną jest działalnością
gospodarczą. Tego typu działalność ma charakter stały, jest podporządkowana regułom opłacalności i zysku, jest
prowadzona na własny rachunek, polega na uczestniczeniu w obrocie gospodarczym, czyli odpowiada tym
przesłankom, które zostały wyrażone w uchwale SN (zob. uchwała SN(7) z 18.6.1991 r., III CZP 40/91, OSNC Nr
2/1992, poz. 17).
SN uznał, że związek z działalnością gospodarczą w tej sprawie istnieje, wspólnicy spółki cywilnej są bowiem
ograniczeni w prowadzeniu swej działalności gospodarczej na skutek istnienia gazociągu.
III CZP 44/10, II CSK 80/11, III CZP 5/17, III CZP 40/91