Internetowy Rejestr
Internetowy Rejestr Adwokatów, Radców Prawnych i Kancelarii.

Ustanowienie służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego

Kategoria: Prawo cywilne

Tematyka: służebność przesyłu, prawo użytkowania wieczystego, Spółdzielnia Mieszkaniowa, użytkownik wieczysty, SN, uchwała, zakres uprawnień, prawo własności, zasada jednolitej własności państwowej

Służebność przesyłu może być ustanowiona na prawie użytkowania wieczystego. Sprawa dotyczy wniosku Spółdzielni Mieszkaniowej o ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości będącej w użytkowaniu wieczystym. Istotne jest rozróżnienie między własnością a użytkowaniem wieczystym oraz kwestia uprawnień użytkownika wieczystego do żądania ustanowienia służebności przesyłu. SN badała także zagadnienia związane z zakresem praw użytkownika wieczystego oraz analogię do przepisów dotyczących prawa własności.

 

Służebność przesyłu może być ustanowiona na prawie użytkowania wieczystego. Jednakże użytkownik
wieczysty nie może skutecznie żądać ustanowienia takiej służebności, jeżeli urządzenia przesyłowe –
zainstalowane przez przedsiębiorstwo państwowe w okresie obowiązywania zasady jednolitej własności
państwowej – znajdowały się na nieruchomości Skarbu Państwa przed oddaniem jej w użytkowanie
wieczyste – wynika z uchwały SN(7) z 16.5.2017 r. (III CZP 101/16)
Gmina K. jest właścicielem nieruchomości, która w 1997 r. została oddana Spółdzielni Mieszkaniowej P.
w użytkowanie wieczyste. Na terenie nieruchomości w 1972 r. zostały umieszone urządzenia sieci kanalizacyjnej,
a w 1994 r. urządzenia obejmujące sieci wodociągowe, które zostały przekazane do użytkowania Przedsiębiorstwu
Wodociągów i Kanalizacji w K. Spółdzielnia Mieszkaniowa P. wystąpiła z wnioskiem o ustanowienie służebności
przesyłu na jej prawie użytkowania wieczystego nieruchomości na rzecz Przedsiębiorstwa Wodociągowego za
wynagrodzeniem w łącznej wysokości ponad 5 mln zł.
Sądy I i II instancji uznały, że żądanie ustanowienia służebności przesyłu przysługuje właścicielowi nieruchomości,
a nie użytkownikowi wieczystemu (zob. postanowienie SN z 28.3.2014 r., III CSK 174/13). Służebność przesyłu ma
zapewnić przedsiębiorcy stabilny tytuł do korzystania z urządzeń i cudzej nieruchomości w oznaczonym zakresie.
Pomimo podobieństwa pomiędzy prawem własności a użytkowaniem wieczystym, są to odrębne instytucje, a druga
z nich nie gwarantuje stabilności tytułu do korzystania z nieruchomości, z uwagi na czasowy charakter, możliwość
rozwiązania umowy ustanawiającej użytkowanie, jak też wygaśnięcie obciążeń wraz z wygaśnięciem użytkowania
(zob. postanowienie SN z 28.3.2014 r., III CSK 174/13).
SN rozpoznający skargę kasacyjną Spółdzielni Mieszkaniowej P., nabrał wątpliwości co do wykładni art. 305 1 oraz
art. 233 KC i przedstawił do rozstrzygnięcia składowi 7 sędziów zagadnienia prawne o następującej treści – czy
służebność przesyłu może być ustanowiona na prawie użytkowania wieczystego, a w razie odpowiedzi pozytywnej
czy użytkownik wieczysty może żądać ustanowienia takiej służebności wówczas, gdy urządzenia przesyłowe
znajdowały się na nieruchomości Skarbu Państwa przed oddaniem jej w użytkowanie wieczyste?
Udzielając odpowiedzi SN wskazał, że w związku z zakresem uprawnień użytkownika wieczystego, określonego
w art. 233 KC, utrwaliło się stanowisko, iż użytkowanie wieczyste stanowi prawo pośrednie pomiędzy prawem
własności a ograniczonymi prawami rzeczowymi. Jest też określane jako własność zastępcza, czy też quasi
własność. W ocenie SN, zasadne jest stosowanie – w zakresie nieuregulowanym przepisami dotyczącymi
użytkowania wieczystego – w drodze analogii przepisów regulujących prawo własności. W art. 233 KC ustawodawca
przyznaje prawo rozporządzania tym prawem bez jakiegokolwiek zawężenia. Uzasadnione jest zatem stwierdzenie,
że użytkownik może obciążyć to prawo.
Co do drugiego zagadnienia prawnego, SN wskazał, że użytkownik wieczysty nie może skutecznie żądać
ustanowienia służebności przesyłu, jeżeli urządzenia przesyłowe – zainstalowane przez przedsiębiorstwo państwowe
w okresie obowiązywania zasady jednolitej własności państwowej – znajdowały się na nieruchomości Skarbu
Państwa przed oddaniem jej w użytkowanie wieczyste. W takiej sytuacji żądanie użytkownika wieczystego
skierowane przeciwko przedsiębiorcy przesyłowemu o ustanowienie służebności przesyłu wykracza poza zakres jego
uprawnień wynikających z art. 233 KC.
Uchwała SN(7) z 16.5.2017 r.III CZP 101/16







 

SN uznał, że użytkownik wieczysty nie może żądać ustanowienia służebności przesyłu, gdy urządzenia przesyłowe były zainstalowane na nieruchomości Skarbu Państwa przed przekazaniem jej do użytkowania wieczystego. Decyzja ta opiera się na interpretacji przepisów dotyczących użytkowania wieczystego i praw użytkownika. Uchwała SN(7) z 16.5.2017 r. III CZP 101/16 stanowi kluczowe źródło prawa w tej sprawie.