TS orzekł, że art. 97 ust. 1 rozporządzenia Nr 207/2009 należy interpretować w ten sposób, że prawnie
samodzielna spółka mająca siedzibę w państwie członkowskim, która jest spółką pośrednio zależną spółki
dominującej niemającej swojej siedziby w Unii, stanowi w rozumieniu tego przepisu „przedsiębiorstwo” tej
spółki dominującej, jeśli ta spółka zależna stanowi ośrodek działalności dysponujący w państwie
członkowskim, w którym się znajduje, pewną formą rzeczywistej i stabilnej obecności, w ramach której
prowadzona jest działalność gospodarcza, a która znajduje wyraz zewnętrzny w prowadzeniu działalności
w sposób trwały, jako przedłużenie działalności tej spółki dominującej.
Hummel Holding A/S jest mającym siedzibę w Danii przedsiębiorstwem produkującym artykuły sportowe, odzież
sportową i rekreacyjną oraz buty sportowe i rekreacyjne. Jest ono właścicielem graficznego międzynarodowego
znaku towarowego zarejestrowanego pod numerem 943057 i wywierającego skutki w UE dla towarów z klasy 25
w rozumieniu Porozumienia nicejskiego dotyczącego międzynarodowej klasyfikacji towarów i usług dla celów
rejestracji znaków, odpowiadających następującemu opisowi: „odzież, obuwie, nakrycia głowy”.
Nike Inc. mająca siedzibę w Stanach Zjednoczonych, jest dominującą spółką grupy Nike, która zajmuje się sprzedażą
artykułów sportowych na całym świecie. Nike Retail BV, która ma siedzibę w Niderlandach, również należy do tej
grupy. Nike Retail prowadzi witrynę internetową, w której towary Nike są reklamowane i oferowane na sprzedaż m.in.
w RFN. Poza tym towary Nike są sprzedawane w RFN za pośrednictwem niezależnych sprzedawców, którzy
zaopatrują się w Nike Retail. Spółki grupy Nike nie prowadzą bezpośrednio w RFN punktów sprzedaży hurtowej ani
detalicznej.
Nike Deutschland GmbH, z siedzibą we Frankfurcie nad Menem, nie jest stroną postępowania głównego. Jest ona
spółką zależną Nike Retail. Nike Deutschland nie dysponuje własną witryną internetową ani nie prowadzi dystrybucji
towarów wśród pośredników lub konsumentów. Natomiast negocjuje umowy zawierane między pośrednikami a Nike
Retail oraz wspiera tę ostatnią spółkę w kwestiach reklamy i wykonywania tych umów.
Hummel Holding twierdził, że niektóre towary Nike naruszają jej prawo do znaku towarowego, a większość tych
naruszeń miała miejsce w Niemczech. Wniosła ona przeciwko Nike i Nike Retail powództwo do sądu w Dusseldorfie.
Sąd ten uznał swoją właściwość, ale oddalił powództwo co do istoty. Hummel Holding wniosła apelację i żądała
zaniechania przywozu, wywozu, reklamy, oferowania do sprzedaży i wprowadzania spornych towarów do obrotu lub
zezwalania na to, aby wprowadzano je do obrotu w odniesieniu do terytorium Unii (posiłkowo terytorium RFN). Nike
i Nike Retail podniosły zarzut braku jurysdykcji międzynarodowej sądów niemieckich.
Poprzez pytanie prejudycjalne sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy art. 97 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) Nr
207/2009 z 26.2.2009 r. w sprawie znaku towarowego Unii Europejskiej należy interpretować w ten sposób, że
prawnie samodzielna spółka mająca siedzibę w państwie członkowskim, która jest spółką pośrednio zależną spółki
dominującej niemającej swojej siedziby w Unii, stanowi „przedsiębiorstwo” tej spółki dominującej w rozumieniu tego
przepisu?
Zgodnie z orzecznictwem TS względy zarówno jednolitego stosowania prawa UE, jak i zasady równości wskazują na
to, że treści unijnego przepisu, który nie zawiera wyraźnego odesłania do prawa państw członkowskich dla określenia
jego znaczenia i zakresu, należy zwykle nadać w całej Unii autonomiczną i jednolitą wykładnię, którą należy ustalić,
uwzględniając nie tylko treść, ale również kontekst przepisu i cel danego uregulowania (wyroki: Ekro, 327/82, pkt 11;
Deckmyn i Vrijheidsfonds, C-201/13, pkt 14; Abcur, C-544/13 i C-545/13, pkt 45).
Trybunał wskazał, że pojęcie „przedsiębiorstwo” w rozumieniu art. 97 ust. 1 rozporządzenia Nr 207/2009 nie zostało
w tym rozporządzeniu zdefiniowane ani nie zawiera ono żadnego odesłania do praw krajowych dla celów określenia
znaczenia tego terminu.
Trybunał stwierdził, że rozporządzenie Nr 207/2009 przewiduje z zastrzeżeniem wyjątków, które są w nim wyraźnie
określone, stosowanie przepisów rozporządzenia Rady (WE) Nr 44/2001 z 22.12.2000 r. w sprawie jurysdykcji
i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych do postępowań
odnoszących się do unijnych znaków towarowych oraz zgłoszeń takich znaków towarowych (art. 94 i art. 97 ust. 1
rozporządzenia Nr 207/2009). Bez względu na tę zasadę stosowanie niektórych przepisów rozporządzenia Nr
44/2001, a w szczególności przepisów ujętych w art. 4 i art. 5 ust. 1, do postępowań wynikających z powództw
i roszczeń określonych w art. 96 rozporządzenia Nr 207/2009 jest wyłączone na mocy art. 94 ust. 2 tego
rozporządzenia. Przy uwzględnieniu tego wyłączenia, przewidziana w art. 95 ust. 1 rozporządzenia Nr 207/2009
właściwość sądów w sprawach unijnych znaków towarowych w zakresie rozpoznania powództw i roszczeń




określonych w art. 96 tego rozporządzenia wynika z jego przepisów, które mają charakter lex specialis w stosunku do
przepisów zawartych w rozporządzeniu Nr 44/2001 (wyrok Coty Germany, C-360/12, pkt 26, 27).
Ponadto TS wskazał, że rozporządzenia Nr 44/2001 i Nr 207/2009 dążą do celów, które nie są identyczne. I tak
rozporządzenie Nr 44/2001 zmierza do uzupełnienia jurysdykcji opartej na łączniku miejsca zamieszkania
pozwanego jurysdykcją, innymi łącznikami, które powinny zostać dopuszczone ze względu na ścisły związek
pomiędzy sądem a sporem prawnym lub w interesie prawidłowego wymiaru sprawiedliwości, a w sprawach
dotyczących ubezpieczenia, umów z udziałem konsumentów i z zakresu prawa pracy – do ochrony strony słabszej
przez przepisy jurysdykcyjne dla niej bardziej korzystne niż przepisy ogólne (motywy 12 i 13 rozporządzenia Nr
44/2001). Rozporządzenie Nr 207/2009 ma na celu wzmocnienie ochrony unijnych znaków towarowych i uniknięcie
sprzecznych orzeczeń sądów, a także naruszania jednolitego charakteru tych znaków za pomocą orzeczeń sądów
w sprawach unijnych znaków towarowych skutecznych i obejmujących całe terytorium Unii (motywy 15–17
rozporządzenia Nr 207/2009).
Trybunał stwierdził, że w celu określenia elementów, które charakteryzują pojęcie „przedsiębiorstwo” w rozumieniu
art. 97 ust. 1 rozporządzenia Nr 207/2009, uwzględnić zgodnie z orzecznictwem TS nie tylko treść tego przepisu, lecz
również jego kontekst i cele.
Treść art. 97 ust. 1 rozporządzenia Nr 207/2009 nie zawiera uściśleń co do tego pojęcia. Trybunał stwierdził, że
wynika z niej, iż pozwany, który nie ma miejsca zamieszkania lub siedziby w Unii, może w niej mieć jedno lub kilka
przedsiębiorstw, co wydaje się a priori sugerować, iż w tym ostatnim przypadku sprawy mogą być wnoszone przed
sądy różnych państw członkowskich, na których terytorium znajdują się te przedsiębiorstwa.
Odnosząc się do kontekstu, w który wpisuje się art. 97 rozporządzenia Nr 207/2009, TS zauważył, że ten przepis
gwarantuje istnienie jurysdykcji sądowej w Unii dla wszystkich sporów dotyczących naruszenia oraz ważności
unijnego znaku towarowego. W tym artykule uregulowano kilka podstaw jurysdykcji międzynarodowej. W jego ust. 1–
4 wyliczono kryteria umożliwiające określenie państwa członkowskiego, którego sądy na mocy art. 98 ust. 1 lit. a)
tego rozporządzenia mają właściwość w zakresie zapewnienia skutecznej ochrony unijnych znaków towarowych na
całym terytorium Unii. Artykuł 97 ust. 1 rozporządzenia Nr 207/2009 ustanawia jako zasadę jurysdykcję sądów
państwa członkowskiego, w którym pozwany ma miejsce zamieszkania albo siedzibę, lub jeżeli nie ma on miejsca
zamieszkania albo siedziby w żadnym z państw członkowskich, w tym, w którym ma przedsiębiorstwo. Tylko jeżeli
pozwany nie ma miejsca zamieszkania albo siedziby ani przedsiębiorstwa w żadnym z państw członkowskich, ust. 2
i 3 tego artykułu przewidują, odpowiednio, posiłkowo jurysdykcję sądów miejsca zamieszkania albo siedziby lub
przedsiębiorstwa powoda, a w jeszcze dalszej kolejności posiłkowo – jurysdykcję sądów państwa członkowskiego,
w którym ma siedzibę EUIPO. Przepis art. 97 ust. 5 tego rozporządzenia ustanawia w szczególności jurysdykcję
sądów państwa członkowskiego, w którym miało miejsce naruszenie lub wystąpiła groźba naruszenia, przy czym
jednak w tym przypadku, jak wynika z art. 98 rozporządzenia Nr 207/2009, sąd ma właściwość ograniczoną do
terytorium państwa członkowskiego, w którym ten sąd ma siedzibę.
Rzecznik generalny podkreślił, że art. 97 ust. 1 rozporządzenia Nr 207/2009 – przewidujący jurysdykcję sądów
państwa członkowskiego, w którym położone jest przedsiębiorstwo spółki niemającej siedziby w Unii – nie stanowiąc
wyjątku od zasady ustalania jurysdykcji według miejsca zamieszkania pozwanego, która wynika z art. 2 ust. 1
rozporządzenia Nr 44/2001, stanowi jej wdrożenie, co przemawia za szeroką wykładnią tego pojęcia (pkt 80 opinii).
Charakter ogólnej zasady, który przysługuje tej normie jurysdykcyjnej, będącej wyrazem maksymy actor sequitur
forum rei, znajduje uzasadnienie w tym, że ułatwia ona pozwanemu prowadzenie obrony (wyroki: Group Josi, C-
412/98, pkt 35; Besix, C-256/00, pkt 52). Tak jest zaś w przypadku – jak zauważył rzecznik generalny– gdy strona
jest zobowiązana podjąć obronę przed sądami państwa członkowskiego, w którym ma przedsiębiorstwo i z tego
względu znajduje się w bliższym położeniu (pkt 82 opinii). W ocenie TS ta wykładnia nie narusza celów uregulowania
dotyczącego unijnego znaku towarowego, ponieważ orzeczenia mających jurysdykcję na podstawie art. 97
rozporządzenia Nr 207/2009 sądów w sprawach unijnych znaków towarowych są skuteczne i obejmują całe
terytorium Unii. Taka szeroka wykładnia prowadzi do uznania, że są wymagane materialne oznaki umożliwiające
w łatwy sposób ustalenie istnienia „przedsiębiorstwa” w rozumieniu art. 97 ust. 1 rozporządzenia Nr 207/2009.
Rzecznik generalny stwierdził, że takie istnienie wymaga pewnej formy rzeczywistej i stabilnej obecności, w ramach
której prowadzona jest działalność gospodarcza, a która przejawia się obecnością personelu i materialnego
wyposażenia (pkt 52 opinii). Ponadto, przedsiębiorstwo powinno znajdować wyraz zewnętrzny w sposób trwały, jako
przedłużenie działalności głównego przedsiębiorstwa (wyroki: Somafer, 33/78, pkt 11; Blanckaert & Willems, 139/80,
pkt 12; SAR Schotte, 218/86, pkt 10; Mahamdia, C-154/11, pkt 48). Zdaniem TS w tym względzie pozbawione jest
znaczenia to, czy na terytorium państwa członkowskiego przedsiębiorstwo spółki mającej siedzibę poza Unią ma
osobowość prawną, czy jej nie ma (wyrok Voogsgeerd, C-384/10, pkt 54). Osoby trzecie powinny mieć możliwość
odniesienia wrażenia, że przedsiębiorstwo działa jako przedłużenie działalności głównego przedsiębiorstwa (wyrok
SAR Schotte, 218/86, pkt 15).





Okoliczność, że spółka mająca siedzibę w państwie członkowskim, którego sądy rozpoznają daną sprawę, jest
pośrednią spółką zależną spółki, której siedziba znajduje się poza Unią, a nie jej bezpośrednią spółką zależną, także
nie ma znaczenia, o ile spełnione są powyżej wskazane przesłanki.
Trybunał podkreślił, że, dla celów stosowania art. 97 ust. 1 rozporządzenia Nr 207/2009 nie jest istotne w zasadzie
to, czy tak określone przedsiębiorstwo uczestniczyło w zarzucanym naruszeniu. W ocenie TS taki wymóg, który nie
został przewidziany w art. 97 ust. 1 rozporządzenia Nr 207/2009, nie byłby ponadto do pogodzenia z koniecznością
dokonywania szerokiej wykładni pojęcia „przedsiębiorstwo”.
Reasumując TS orzekł, że art. 97 ust. 1 rozporządzenia Nr 207/2009 należy interpretować w ten sposób, że
prawnie samodzielna spółka mająca siedzibę w państwie członkowskim, która jest spółką pośrednio zależną
spółki dominującej niemającej swojej siedziby w Unii, stanowi w rozumieniu tego przepisu
„przedsiębiorstwo” tej spółki dominującej, jeśli ta spółka zależna stanowi ośrodek działalności dysponujący
w państwie członkowskim, w którym się znajduje, pewną formą rzeczywistej i stabilnej obecności, w ramach
której prowadzona jest działalność gospodarcza, a która znajduje wyraz zewnętrzny w prowadzeniu
działalności w sposób trwały, jako przedłużenie działalności tej spółki dominującej.
Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie
Wyrok TS z 18.5.2017 r., Hummel Holding, C-617/15