Wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego, przekraczające koszty
zaproponowanego przez ubezpieczyciela skorzystania z takiego pojazdu są objęte odpowiedzialnością
z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów
mechanicznych, jeżeli ich poniesienie było celowe i ekonomicznie uzasadnione – stwierdził Sąd Najwyższy.
Marcin P. uczestniczył w kolizji drogowej. Sprawca wypadku był ubezpieczony w Zakładzie Ubezpieczeń L.
Poszkodowany przez 30 dni korzystał z auta zastępczego, wynajętego za kwotę 200 zł dziennie w warsztacie, do
którego przekazał uszkodzony pojazd. Poszkodowany zawarł z Markiem G. umowę cesji wierzytelności, na
podstawie której przelał wierzytelność przysługującą mu z tytułu OC sprawcy w związku ze szkodą komunikacyjną
obejmującą prawo do zwrotu kosztów z tytułu najmu pojazdu zastępczego. Ubezpieczyciel zweryfikował dobową
stawkę czynszu najmu pojazdu zastępczego i uznał za zasadną stawkę do kwoty 90 zł netto wskazując, że zapłaciłby
ją, gdyby poszkodowany skorzystał z oferowanego mu pojazdu zastępczego analogicznej klasy co uszkodzony.
Marek G. wniósł o zasądzenie od Ubezpieczyciela pozostałej kwoty rekompensującej koszty najmu auta. Zakład
Ubezpieczeń L. wyjaśnił, że poinformował poszkodowanego o możliwości udostępnienia mu pojazdu zastępczego
klasy C ze współpracującej z pozwanym wypożyczalni za stawkę 90 zł netto za dobę. Poszkodowany pomimo tego
nie skorzystał z oferty pozwanego i wybrał znacznie droższą ofertę powoda. W tej sytuacji, zdaniem pozwanego,
poszkodowany naruszył ciążący na nim obowiązek minimalizacji szkody i przyczynił się do zwiększenia jej rozmiaru.
Sąd I instancji uwzględnił powództwo wskazując, że poszkodowany ma prawo wyboru podmiotu, z którym zawrze
umowę najmu pojazdu zastępczego i że kosztami ekonomicznie uzasadnionymi są koszty ustalone według cen,
którymi posługuje się wybrany przez poszkodowanego warsztat naprawczy. Wyższe od przeciętnych koszty wynajmu
pojazdu zastępczego nie powodują automatycznie utraty przez poszkodowanego prawa do dochodzenia ich
kompensacji w drodze likwidacji szkody. Sama okoliczność, że pozwany poinformował telefonicznie
poszkodowanego o możliwości wynajęcia samochodu w wypożyczalni współpracującej z pozwanym nie oznacza, że
poszkodowany miał z tej oferty skorzystać. Poszkodowany, wybierając bowiem podmiot zajmujący się
wynajmowaniem pojazdów zastępczych, nie musiał kierować się ceną oferowanych usług. Ma on prawo wynająć
pojazd tam, gdzie jest to dla niego, z różnych względów, najbardziej dogodne. Skoro zatem wybrał ofertę powoda,
wydatki poniesione celem zapłaty za najem pojazdu zastępczego wchodzą w skład uzasadnionych ekonomicznie
kosztów likwidacji szkody.
W drugiej ze spraw uczestnik kolizji drogowej również nie skorzystał z oferowanego przez Zakład Ubezpieczeń L.
bezgotówkowego najmu pojazdu zastępczego tej samej klasy co pojazd uszkodzony, za kwotę 75 zł netto za dobę
najmu. Poszkodowany wybrał znacznie droższą ofertę – 170 zł netto za dobę. Sąd I instancji oddali powództwo
o zasądzenie zwrotu pełnych kosztów z tytułu najmu auta zastępczego. W sytuacji, gdy poszkodowany odmawia
skorzystania z propozycji zakładu ubezpieczeń wynajęcia najmu pojazdu zastępczego za wskazaną przez
ubezpieczyciela kwotę, a następnie wynajmuje pojazd za kwotę ponad dwukrotnie wyższą, to takie zachowanie
poszkodowanego należy uznać za przyczynienie się do zwiększenia szkody.
Sąd II instancji połączył sprawy do łącznego rozpoznania i przedstawił SN do rozstrzygnięcia następujące
zagadnienie prawne: „Czy w ramach obowiązku minimalizacji szkody, poszkodowanemu, który nie skorzystał
z oferty najmu pojazdu od ubezpieczyciela OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, oferującego mu
bezpłatnie pojazd zastępczy według stawek niższych, od oferowanych przez wynajmującego, przysługuje
zwrot faktycznie poniesionych wydatków na najem pojazdu zastępczego?”.
W uzasadnieniu pytania wskazano, że poszkodowany, co do zasady, ma prawo wyboru dowolnej wypożyczalni
oferującej pojazdy zastępcze, o ile stawka najmu mieści się w kategoriach cen rynkowych występujących na rynku
lokalnym. Zgodnie z art. 362 KC, jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody,
obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia
winy obu stron. Nie wszystkie koszty, a więc nie wszystkie wydatki pozostające w związku przyczynowym
z wypadkiem komunikacyjnym mogą być refundowane, istnieje bowiem obowiązek wierzyciela zapobiegania
szkodzie i zmniejszenie jej rozmiarów (zob. uchwała SN z 17.11.2011 r., III CZP 5/11, 
). Na dłużniku ciąży
w związku z tym obowiązek zwrotu wydatków celowych, ekonomicznie uzasadnionych pozwalających na
wyeliminowanie negatywnych dla poszkodowanego następstw, niedających się wyeliminować w inny sposób.
Poszkodowany ma obowiązek przestrzegać rozsądnej proporcji pomiędzy korzyścią wierzyciela a obciążeniem
dłużnika. Nie jest zatem celowe nadmierne rozszerzanie odpowiedzialności odszkodowawczej ubezpieczyciela.
Jak podkreślono, można przyjąć, że poszkodowani przyczynili się do zwiększenia szkody, albowiem gdyby przyjęli
taką ofertę po stawce zaproponowanej przez ubezpieczyciela, szkoda wyraźnie byłaby mniejsza. Poszkodowani


zaniechali również w ramach współdziałania z pozwanym w likwidacji szkody, przynajmniej podjęcia próby ustalenia
szczegółów i dokładnych warunków najmu samochodu zastępczego. Dopiero po uzyskaniu informacji o warunkach
najmu oferowanego przez pozwanego, gdyby warunki te im nie odpowiadały, poszkodowani mogli rozpocząć
poszukiwania podmiotu oferującego najem na zasadach w pełni ich satysfakcjonujących.
Dopuszczalne jest również inne stanowisko. Poszkodowany powinien mieć prawo odmowy przyjęcia oferowanego
przez ubezpieczyciela pojazdu zastępczego z wybranej przez niego wypożyczalni. Refundacji zaś będą podlegać
wydatki na najem, o ile stawka najmu pojazdu zastępczego uzgodniona przez poszkodowanego z innym zakładem
oferującym pojazdy zastępcze mieścić się będzie w obrębie cen występujących na rynku lokalnym. Poszkodowany
może bowiem kierować się różnymi kryteriami wyboru wypożyczalni oferującej pojazdy zastępcze, niekoniecznie
ceną. Poszkodowany może mieć na uwadze jakość świadczonej usługi, dostępność danego rodzaju pojazdu, miejsce
zwrotu pojazdu, zaufanie do danego podmiotu czy też zwyczajnie jego renomę.
Sąd Najwyższy uznał, że przyjęcie celowości nadmiernego rozszerzania odpowiedzialności towarzystw
ubezpieczeniowych na każdy rodzaj wydatków związanych z najmem pojazdów zastępczych prowadziłoby do
wzrostu składek. Sąd Najwyższy potwierdził, że poszkodowany ma prawo wyboru wynajmując samochód,
jednak koszty, jakie ponosi z tego tytułu poszkodowany, a które mogą być pokryte z ubezpieczenia OC
sprawcy wypadku, powinny być limitowane. Poszkodowany, o ile nie chce ponosić dodatkowych kosztów,
powinien zdecydować się na wynajem samochodu zastępczego, który odpowiada klasą i rodzajem pojazdowi
uszkodzonemu.
Uchwała SN z 24.8.2017 r., III CZP 20/17