Zawarcie przez strony nieodpłatnej umowy ustanowienia służebności przesyłu na podstawie art. 305 1 KC nie
stanowi dla przedsiębiorstwa, na rzecz którego tę służebność ustanowiono nieodpłatnego lub częściowo
odpłatnego otrzymania rzeczy lub praw, o których mowa w art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy z 15.2.1992 r. o podatku
dochodowym od osób prawnych, t. jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1888; dalej jako: PDOPrU) – stwierdził Naczelny
Sąd Administracyjny.
„A.” S.A. zwróciła się o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego. Przedmiotem działalności
wnioskodawczyni jest zbiorowe dostarczanie wody i zbiorowe odprowadzanie ścieków na terenie gminy. W swojej
działalności wykorzystuje infrastrukturę przesyłową obejmującą rurociągi, które przebiegają przez grunty należące do
osób trzecich. W celu dysponowania tymi gruntami na potrzeby instalacji oraz eksploatacji urządzeń przesyłowych,
na podstawie umów bądź jednostronnych oświadczeń woli o ustanowieniu służebności przesyłu, nabywa prawo do
korzystania z nieruchomości na czas budowy oraz późniejszej eksploatacji infrastruktury przesyłowej. Z uwagi na
swobodę zawierania umów, w celu realizacji swoich zadań wnioskodawczyni zawiera z właścicielami nieruchomości
również umowy, zgodnie z którymi ustanowiona na jej rzecz służebność jest nieodpłatna.
W związku z powyższym zadano pytanie: „Czy ustanowienie na rzecz »A.« S.A. nieodpłatnej służebności
przesyłu w drodze umownej (art. 245 KC) w celu wybudowania na obcym gruncie urządzeń przesyłowych
albo w celu zapewnienia sobie eksploatacji już istniejących lub planowanych do wybudowania urządzeń,
stanowi dla »A.« S.A. przychód podatkowy na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 2 PDOPrU?”.
W ocenie wnioskodawczyni, służebność przesyłu jest ograniczonym prawem rzeczowym i nie można jej uznać za
przysporzenie o konkretnym wymiarze finansowym, a nadto nie może być oddzielnym przedmiotem obrotu.
Korzystanie z niej nie przysparza korzyści majątkowej „A.” S.A., stwarzając jedynie warunki umożliwiające normalne
i niezakłócone wykonywanie działalności gospodarczej. Wnioskodawczyni stwierdziła, że zawarcie przez nią umowy
ustanowienia służebności przesyłu bez wynagrodzenia nie stanowi przychodu podatkowego i nieodpłatnych
świadczeń, o którym mowa w art. 12 ust. 1 pkt 2 PDOPrU.
Organ uznał stanowisko „A.” S.A. za nieprawidłowe. Jak wskazano, przez nieodpłatne świadczenie należy rozumieć
takie zdarzenie prawne i gospodarcze, dotyczące działalności gospodarczej, których skutkiem jest nieodpłatne, tj.
niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku osoby prawnej, mające konkretny wymiar
finansowy. Bez znaczenia w związku z tym pozostaje forma, w jakiej doszło do uzyskania danej korzyści, istotą
nieodpłatnego świadczenia jest bowiem sam fakt uzyskania danej korzyści. Organ stwierdził, że jeżeli została
ustanowiona służebność przesyłu bez wynagrodzenia, wystąpi przysporzenie majątkowe mające konkretny wymiar
finansowy, polegające na tym, że wnioskodawczyni nie jest zobowiązana płacić za korzystanie z cudzej
nieruchomości, zaś przy ocenie skutków podatkowych konieczne jest przy tym uwzględnienie stosowanych
instrumentów rynkowych.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach oddalił skargę uznając, że odpłatność lub nieodpłatność czynności
prawnych, jako kryterium ich podziału na gruncie prawa cywilnego, nie ma znaczenia dla kwalifikowania osiągniętego
z tytułu takiej czynności, przychodu lub jego kosztu, na gruncie ustawy podatkowej. Istotne natomiast jest to czy na
podstawie stosunków cywilnoprawnych, rzeczowych lub zobowiązanych, doszło do otrzymania rzeczy, prawa lub
świadczenia za odpłatnością, nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie. Oznacza to, że cechą wyróżniającą kategorie
przychodu z art. 12 ust. 1 pkt 2 PDOPrU nie jest to czy dana czynność ze swej istoty jest zawsze nieodpłatna lub
odpłatna, lecz to czy w wyniku jej dokonania podatnik omawianego podatku osiągnął przychód (powiększył swoje
aktywa lub pomniejszył koszty ich uzyskania), niezależnie od woli stron danej czynności prawnej. W ocenie sądu,
organ słusznie stwierdził, że wartość otrzymanego nieodpłatnie prawa przesyłu stanowi przychód z art. 12 ust. 1 pkt 2
PDOPrU.
Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok oraz interpretację indywidualną. Ustanowienie
służebności przesyłu może nastąpić zarówno odpłatnie, jak i nieodpłatnie, ponieważ art. 3051 KC tej kwestii
nie przesądza. Odpłatność nie stanowi essentialia negotii umowy służebności, więc ustanowienie jej bez
wynagrodzenia nie można uznać za odstąpienie przez właściciela nieruchomości od żądania opłaty z tego
tytułu. Jedynie w przypadku ustanowienia służebności przesyłu w trybie sądowym, jest ona ustanawiana za
wynagrodzeniem, chyba że uprawniony zrzekł się wynagrodzenia. Zatem wobec braku wiążących
unormowań prawnych zobowiązujących strony umowy do dokonania czynności prawnej o charakterze
odpłatnym – przyjąć należy, że skarżąca nie otrzyma nieodpłatnego świadczenia w rozumieniu art. 12 ust. 1




pkt 2 PDOPrU. Przychód taki powstaje wówczas, gdy, co do zasady, odpłatność jest konieczna, a jedynie
dany podatnik nie musi jej uiszczać.
Wyrok NSA z 29.9.2017 r., II FSK 2541/15