Czy może dojść do zasiedzenia instalacji przesyłowych wtedy, gdy znajdują się one wyłącznie pod ziemią
i nie są widoczne ponad poziomem gruntu? Z takim problemem zmierzył się Sąd Najwyższy orzekając
w sprawie wniosku, który złożyła jedna ze spółek gazowniczych funkcjonująca m.in. w Gdańsku.
Przedsiębiorstwo od lat 60. XX. w. użytkowało podziemny gazociąg. Niegdyś znajdował się on pod niezabudowaną
działką, jednak z biegiem lat nieruchomość ta została zagospodarowana. W chwili, kiedy spółka postanowiła złożyć
sądowy wniosek o stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu, na powierzchni spornej działki istniały już budynek
mieszkalny i restauracja. Problem objawił się, kiedy w toku rozpatrywania sprawy stwierdzono, że jedynym
naziemnym śladem istnienia linii przesyłowej jest słupek oznaczeniowy zlokalizowany w narożu działki.
Organ I instancji stwierdził, że to za mało, by została spełniona przesłanka zawarta w art. 292 KC, w myśl którego
„służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego
i widocznego urządzenia”. Pomimo odwołania się od tej decyzji do sądu II instancji, również ten nie przychylił się do
wniosku spółki. Przedsiębiorstwo skierowało zatem sprawę do SN.
Sąd Najwyższy w wyroku z 13.9.2017 r. (IV CSK 623/16) uchylił wcześniej wydane orzeczenie i stwierdził, że sprawa
wymaga ponownego rozpatrzenia. W opinii organu błąd, jaki został popełniony na wcześniejszych etapach pracy nad
wnioskiem polegał na zbyt dosłownym potraktowaniu wyżej wspomnianego przepisu. Gdyby bowiem przyjąć, że
faktycznie kryterium „widoczności” musi wiązać się z naocznym stwierdzeniem istnienia podziemnej infrastruktury
przesyłowej ponad poziomem gruntu, w wielu przypadkach nie byłoby można w ogóle rozpatrywać wniosków
dotyczących np. wodociągów, czy kanalizacji. Co za tym idzie, stwierdzenie zasiedzenia takich służebności
praktycznie byłoby niemożliwe. Brak widoczności takich instalacji na powierzchni danej nieruchomości nie oznacza,
że ich tam nie ma. Owa widoczność może być stwierdzona chociażby za pomocą map, czy podkładów
architektonicznych. O istnieniu podziemnej instalacji mogą świadczyć wydawane w ich sprawie decyzje
administracyjne, czy chociażby zeznania świadków, którzy byli obecni przy pracach związanych z powstawaniem,
czy konserwacją takiej infrastruktury. Sąd uznał, że w przypadkach, kiedy z wyżej wymienionych źródeł możliwe jest
dowiedzenie się o istnieniu pod gruntem linii przesyłowej, przesłanka „widoczności”, o której mówi art. 292 KC jest
spełniona.
IV CSK 623/16