Roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne za naruszenie dóbr osobistych przechodzi na następcę prawnego
pod tytułem ogólnym osoby prawnej, gdy powództwo o jego zasądzenie zostało wytoczone przed jej
ustaniem (art. 448 w zw. z art. 445 § 3 i w zw. z art. 43 KC) – wynika z uchwały Sądu Najwyższego.
Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa „A.” miała problemy finansowe. Po wprowadzeniu zarządu
komisarycznego SKOK „A.” wystąpiła z pozwem przeciwko Krajowej SKOK o naruszenie dóbr osobistych osoby
prawnej, domagając się zapłaty 1 mln zł tytułem zadośćuczynienia za bezpodstawne wprowadzenie zarządu
komisarycznego. W ocenie powódki, doprowadziło to do zniszczenia jej renomy oraz spowodowało zniesławienie
wobec członków kontrahentów. Kilka dni po wniesieniu pozwu SKOK „A.” została przejęta przez Bank „P.” S.A., który
występował w postępowaniu po stronie powodowej.
Sąd I instancji sąd oddalił powództwo uznając, że Bank „P.” S.A. nie miał legitymacji do występowania w roli powoda
– następcy prawnego SKOK „A.”. W ocenie sądu, roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne za naruszenie dóbr
osobistych należy uznać za ściśle związane z podmiotowością prawną pokrzywdzonej SKOK „A.”, która przestała
istnieć. Sąd stwierdził, że roszczenie wygasło.
Sąd II instancji uznał, że w sprawie istnieje problem prawny wymagający rozstrzygnięcia przez SN i przedstawił mu
pytanie prawne o następującej treści: „Czy na podstawie art. 448 w zw. z art. 445 § 3 KC przechodzi na następcę
prawnego osoby prawnej pod tytułem ogólnym roszczenie takiej osoby prawnej o zadośćuczynienie
pieniężne za krzywdę doznaną w wyniku naruszenia jej dóbr osobistych w wypadku, gdy powództwo
o zasądzenie tego zadośćuczynienia zostało wytoczone przed ustaniem takiej osoby prawnej?”.
W uzasadnieniu pytania prawnego wskazano, że z art. 445 § 3 KC wynika, iż roszczenie o zadośćuczynienie
przechodzi na spadkobierców, jednak tylko wówczas, gdy zostało uznane na piśmie albo gdy powództwo zostało
wytoczone za życia poszkodowanego. Regulacja ta ma zastosowanie do roszczeń o zadośćuczynienie pieniężne za
krzywdę doznaną w razie naruszenia dóbr osobistych.
W ocenie sądu II instancji, zastosowanie art. 448 w zw. z art. 445 § 3 KC wydaje się jednak problematyczne,
ponieważ w rozpoznawanej sprawie nie doszło do dziedziczenia, mamy tu bowiem następstwo prawne po osobie
prawnej. Dodatkowo sąd podkreślił, że regulacja ta ma charakter wyjątku od zasady wygaśnięcia roszczenia
o zadośćuczynienie wraz ze śmiercią uprawnionego, dlatego regulacja ta powinna być interpretowana ściśle, a nawet
zwężająco.
Wskazując na możliwość przyjęcia stanowiska dopuszczającego zastosowanie wyżej wskazanych regulacji sąd
zauważył, że uwzględniając specyfikę i charakter osób prawnych, ustanie ich osobowości jest porównywane do
śmierci osoby fizycznej. W konsekwencji można uznać, że przejście ogółu praw i obowiązków osoby prawnej na inny
podmiot w związku z ustaniem jej bytu prawnego w zakresie skutków prawnych jest bardzo podobne do
dziedziczenia praw i obowiązków w razie śmierci osoby fizycznej.
Sąd Najwyższy uznał, że w sytuacji gdy osoba prawna kończy swój byt prawny, zaś całość jej praw
i obowiązków zostaje przejęta przez inną osobę prawną, wówczas roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne
za naruszenie dóbr osobistych przechodzi na następcę prawnego, o ile powództwo o jego zasądzenie zostało
wytoczone przed ustaniem bytu takiej osoby prawnej. W uzasadnieniu podkreślono, że zgodnie z art. 43 KC
do osób prawnych stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych.
Uchwała SN z 9.11.2017 r., III CZP 43/17