Przejście roszczenia o zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych osoby prawnej na jej następcę prawnego
Kategoria: Prawo cywilne
Tematyka: roszczenie, zadośćuczynienie, dóbr osobistych, następca prawnego, powództwo, Sąd Najwyższy, uchwała
Roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne za naruszenie dóbr osobistych przechodzi na następcę prawnego pod tytułem ogólnym osoby prawnej, gdy powództwo o jego zasądzenie zostało wytoczone przed jej ustaniem. Sprawa dotyczy pozwu SKOK „A.” przeciwko Krajowej SKOK o naruszenie dóbr osobistych, domagając się zadośćuczynienia za wprowadzenie zarządu komisarycznego. Sąd II instancji przedstawił pytanie prawnego dotyczące przechodzenia roszczenia na następcę prawnego. Sąd Najwyższy potwierdził, że roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na następcę prawnego, jeśli powództwo było wytoczone przed ustaniem osoby prawnej.
Roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne za naruszenie dóbr osobistych przechodzi na następcę prawnego pod tytułem ogólnym osoby prawnej, gdy powództwo o jego zasądzenie zostało wytoczone przed jej ustaniem (art. 448 w zw. z art. 445 § 3 i w zw. z art. 43 KC) – wynika z uchwały Sądu Najwyższego. Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa „A.” miała problemy finansowe. Po wprowadzeniu zarządu komisarycznego SKOK „A.” wystąpiła z pozwem przeciwko Krajowej SKOK o naruszenie dóbr osobistych osoby prawnej, domagając się zapłaty 1 mln zł tytułem zadośćuczynienia za bezpodstawne wprowadzenie zarządu komisarycznego. W ocenie powódki, doprowadziło to do zniszczenia jej renomy oraz spowodowało zniesławienie wobec członków kontrahentów. Kilka dni po wniesieniu pozwu SKOK „A.” została przejęta przez Bank „P.” S.A., który występował w postępowaniu po stronie powodowej. Sąd I instancji sąd oddalił powództwo uznając, że Bank „P.” S.A. nie miał legitymacji do występowania w roli powoda – następcy prawnego SKOK „A.”. W ocenie sądu, roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne za naruszenie dóbr osobistych należy uznać za ściśle związane z podmiotowością prawną pokrzywdzonej SKOK „A.”, która przestała istnieć. Sąd stwierdził, że roszczenie wygasło. Sąd II instancji uznał, że w sprawie istnieje problem prawny wymagający rozstrzygnięcia przez SN i przedstawił mu pytanie prawne o następującej treści: „Czy na podstawie art. 448 w zw. z art. 445 § 3 KC przechodzi na następcę prawnego osoby prawnej pod tytułem ogólnym roszczenie takiej osoby prawnej o zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę doznaną w wyniku naruszenia jej dóbr osobistych w wypadku, gdy powództwo o zasądzenie tego zadośćuczynienia zostało wytoczone przed ustaniem takiej osoby prawnej?”. W uzasadnieniu pytania prawnego wskazano, że z art. 445 § 3 KC wynika, iż roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na spadkobierców, jednak tylko wówczas, gdy zostało uznane na piśmie albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego. Regulacja ta ma zastosowanie do roszczeń o zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę doznaną w razie naruszenia dóbr osobistych. W ocenie sądu II instancji, zastosowanie art. 448 w zw. z art. 445 § 3 KC wydaje się jednak problematyczne, ponieważ w rozpoznawanej sprawie nie doszło do dziedziczenia, mamy tu bowiem następstwo prawne po osobie prawnej. Dodatkowo sąd podkreślił, że regulacja ta ma charakter wyjątku od zasady wygaśnięcia roszczenia o zadośćuczynienie wraz ze śmiercią uprawnionego, dlatego regulacja ta powinna być interpretowana ściśle, a nawet zwężająco. Wskazując na możliwość przyjęcia stanowiska dopuszczającego zastosowanie wyżej wskazanych regulacji sąd zauważył, że uwzględniając specyfikę i charakter osób prawnych, ustanie ich osobowości jest porównywane do śmierci osoby fizycznej. W konsekwencji można uznać, że przejście ogółu praw i obowiązków osoby prawnej na inny podmiot w związku z ustaniem jej bytu prawnego w zakresie skutków prawnych jest bardzo podobne do dziedziczenia praw i obowiązków w razie śmierci osoby fizycznej. Sąd Najwyższy uznał, że w sytuacji gdy osoba prawna kończy swój byt prawny, zaś całość jej praw i obowiązków zostaje przejęta przez inną osobę prawną, wówczas roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne za naruszenie dóbr osobistych przechodzi na następcę prawnego, o ile powództwo o jego zasądzenie zostało wytoczone przed ustaniem bytu takiej osoby prawnej. W uzasadnieniu podkreślono, że zgodnie z art. 43 KC do osób prawnych stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych. Uchwała SN z 9.11.2017 r., III CZP 43/17
Sąd Najwyższy wydał uchwałę potwierdzającą, że roszczenie o zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych przechodzi na następcę prawnego, jeśli powództwo zostało wytoczone przed ustaniem osoby prawnej. Decyzja ta opiera się na interpretacji art. 448 w zw. z art. 445 § 3 KC. Rozważając specyfikę osób prawnych, sąd uznał, że przejście praw i obowiązków po ustaniu osoby prawnej jest porównywalne do dziedziczenia po osobie fizycznej.