Skuteczność wadliwego wypowiedzenia
Kategoria: Prawo cywilne
Tematyka: skuteczność wypowiedzenia, wadliwość wypowiedzenia, jednostronne czynności pracodawcy, nieważność wypowiedzenia, orzeczenie SN
Zgodnie z orzeczeniem SN, skuteczność wadliwego wypowiedzenia umowy o pracę jest kwestią istotną w prawie pracy. Pracownik może podważyć skuteczność wypowiedzenia drogą sądową, ale nawet wadliwe wypowiedzenie może rozwiązać stosunek pracy. Sąd Najwyższy potwierdza, że jednostronne czynności pracodawcy mają skutki prawne, nawet jeśli są wadliwe, co jest zgodne z zasadami prawa pracy.
Jak wynika z orzeczenia SN, zasadą prawa pracy jest skuteczność jednostronnych czynności rozwiązujących stosunek pracy, także wtedy gdy występuje wątpliwość, czy wypowiedzenia dokonała osoba lub organ uprawniony do reprezentacji pracodawcy. Niewłaściwa reprezentacja pracodawcy może jedynie wyjątkowo skutkować nieważnością, gdy rozwiązanie nastąpiło niezgodnie z wolą pracodawcy i nie zostało przez niego potwierdzone. Powódka była zatrudniona w urzędzie. Z uwagi na zastrzeżenia co do jej pracy 7.2.2003 r. zostało jej złożone oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem. Wypowiedzenie wręczył ówczesny dyrektor generalny urzędu. Pracownica odwołała się do sądu, domagając się m.in. odszkodowania za nieważne wypowiedzenie umowy o pracę. Przyczyną zarzucanej nieważności był brak uprawnienia dyrektora generalnego do działania w imieniu pracodawcy w dacie złożenia wypowiedzenia. Pracownica powołała się na ówczesne przepisy ustawy o służbie cywilnej, które przewidywały w sytuacjach uzasadnionych potrzebami urzędu możliwość powierzenia tego stanowiska osobie niebędącej członkiem korpusu służby cywilnej. Umowa o pracę zawierana była wówczas z taką osobą na czas nieokreślony, do dnia obsadzenia tego stanowiska w drodze konkursu, nie dłużej jednak niż na sześć miesięcy. W rozpoznawanej sprawie pomimo upływu sześciomiesięcznego okresu dyrektor generalny dalej pełnił swoją funkcję. Pracownica zwróciła również uwagę, że przepis, na podstawie którego obsadzono stanowisko dyrektora generalnego, został uznany za niekonstytucyjny (wyrok TK z 12.12.2002 r., K 9/02 OTK-A, Nr 7/2002, poz. 94). Sąd I instancji oddalił powództwo i uznał, że wypowiedzenie umowy o pracę było nie tylko uzasadnione, ale także skuteczne. W ocenie sądu dyrektor generalny był bowiem umocowany do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy. Sąd II instancji zgodził się z SR, dodatkowo podkreślając, iż wypowiedzenie należało uznać za skuteczne, nawet pomimo że zostało złożone przez dyrektora generalnego po upływie maksymalnego sześciomiesięcznego okresu jego zatrudnienia. Tej oceny nie zmieniał również fakt, że przepis, na podstawie którego doszło do zatrudnienia dyrektora generalnego, został uznany za niekonstytucyjny. Orzeczenie TK nie pociąga za sobą z mocy prawa rezultatu w postaci uchylenia skutków prawnych wszelkich czynności dokonanych na podstawie przepisów uznanych za niekonstytucyjne. Sąd Najwyższy utrzymał w mocy wyrok sądu II instancji i oddalił skargę kasacyjną pracownicy. Wskazał przy tym, że gdy występuje wątpliwość, czy wypowiedzenia dokonała osoba lub organ uprawniony do reprezentacji pracodawcy, nie dochodzi do nieważności czynności prawnej. Zasadą prawa pracy jest bowiem skuteczność jednostronnych czynności rozwiązujących, bez względu na ich wadliwość podmiotową. Wyrok potwierdza po raz kolejny ugruntowane w doktrynie prawa pracy i orzecznictwie SN stanowisko, iż wszelkie jednostronne czynności pracodawcy, zmierzające do rozwiązania stosunku pracy wywołują skutki prawne, nawet jeżeli są wadliwe. Skuteczność takich czynności może być podważona przez pracownika wyłącznie w drodze odpowiedniego powództwa sądowego przewidzianego Kodeksem pracy. W praktyce oznacza to, że wypowiedzenie dokonane np. pomimo braku uzasadnionych przyczyn czy z pominięciem formy pisemnej wywołuje skutek rozwiązujący. Wadliwość formalna lub materialna nie skutkuje bowiem bezwzględną nieważnością. Podobnie należy przyjąć w przypadku wadliwości podmiotowej polegającej na złożeniu oświadczenia przez nieumocowany organ. Jedynie w wyjątkowych przypadkach, w tym przykładowo w sytuacji, gdy do rozwiązania umowy o pracę doszłoby niezgodnie z wolą pracodawcy, jednostronna czynność prawna, jaką jest wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę, będzie mogła być uznana za nieważną. Przy okazji omawianego wyroku warto również zwrócić uwagę, że sposób reprezentacji pracodawcy w czynnościach z zakresu prawa pracy został uregulowany w Kodeksie pracy w sposób autonomiczny. Oznacza to, że chociaż ogólne zasady reprezentacji (np. przy czynnościach handlowych) mogą wymagać działania określonej osoby lub reprezentacji łącznej, to w stosunkach pracy może to być ukształtowane w odmienny sposób i wówczas zasady te znajdą zastosowanie. Należy pamiętać, iż sposób reprezentowania podmiotu w stosunkach pracy może wynikać zarówno z zakładowego źródła prawa pracy (regulaminu pracy, układu zbiorowego pracy), jak i regulaminów organizacyjnych, statutów czy nawet utrwalonej praktyki jednoosobowego dokonywania czynności prawnych z zakresu prawa pracy przez wyznaczoną osobę zwyczajowo do tego upoważnioną (zwyczaj zakładowy). Wyrok SN z 8.12.2016 r., II PK 271/15
Sąd Najwyższy utrzymał wyrok sądu II instancji, potwierdzając skuteczność wadliwego wypowiedzenia umowy o pracę. Skuteczność jednostronnych czynności pracodawcy w rozwiązaniu stosunku pracy jest niezależna od ewentualnych wad formalnych czy materialnych. Wypowiedzenie może być uznane za nieważne jedynie w szczególnych sytuacjach, np. gdy zostało dokonane niezgodnie z wolą pracodawcy.